Bij belastingconsulent of accountant denk je wellicht meteen aan cijfers. Maar het beroep houdt zo veel meer in. Hoewel je als account natuurlijk jaarrekeningen en belastingaangiftes opstelt, vraagt het vak om een heleboel compententies en kennis die je niet tot louter fiscaliteit en boekhouding kunt herleiden. Denk maar aan wat er allemaal komt kijken bij de begeleiding van ondernemingen in alle mogelijke fasen. En is er een ander beroep dat in zo veel verschillende sectoren de vinger aan de (economische) pols houdt? Maar wat houdt het precies in, en hoe kun je zelf accountant worden?
Wat doet een accountant?
Laat ons om te beginnen een veelvoorkomend misverstand de wereld uit helpen: ‘accountant’ en ‘belastingconsulent’ zijn niet helemaal hetzelfde. In het eerste geval zijn zowel de titel als de jobinhoud wettelijk bepaald, terwijl alleen de titel van belastingconsulent bij wet vastligt. Dus hoewel enkel belastingconsulenten effectief die benaming mogen hanteren, kan in principe iedereen belastingplichtigen vertegenwoordigen, helpen en adviseren.
Wie dit controleert en regelt? De overkoepelende beroepsorganisatie, Het Instituut van de Accountants en de Belastingconsulenten (IAB). Als een accountant als zelfstandige werkt, wordt hij aanzien als een ‘extern’ lid van het IAB, terwijl accountants in dienstverband ‘interne’ leden zijn. Verder kunnen accountants en belastingconsulenten een bijkomend certificaat halen voor het mandaat van een onafhankelijk bestuurder, en zijn sommige leden van het IAB ‘erkend conflictbemiddelaar’.
De taken van zelfstandige accountants
Accountants kunnen op zelfstandige basis werken voor private ondernemingen, overheidsinstellingen of andere personen en organisaties. Voor onder meer de volgende taken doen zij typisch een beroep op zo’n externe accountant:
- nazicht en correctie van alle boekhoudstukken, waarvan ook expertiseverslag wordt opgemaakt
- op privé- of gerechtelijk verzoek: controle van de boekhoudkundige organisatie en procedés, en beoordeling van de kredietwaardigheid, rentabiliteit en risico’s van een onderneming
- in kmo’s: vertegenwoordiging van vennoten bij de uitoefening van hun individuele onderzoeks- en controlebevoegdheid
De taken van interne accountants
Als accountants in dienstverband voor een onderneming werken, vervullen ze meestal cruciale rollen zoals
- financieel directeur: verantwoordelijk voor het opstellen en uitvoeren van het financiële beleid van een organisatie, maar ook voor het mee uitdenken en implementeren van de algemene strategie
- interne auditor: controleert de processen en de manier van rapporteren binnen het bedrijf, maar waakt ook over ethische zaken zoals de veiligheid en de arbeidsomstandigheden
- tax manager: zorgt ervoor dat de onderneming haar fiscale verplichtingen nakomt
Hoe kun je accountant worden?
De taken van accountants en belastingconsulenten reiken echter nog veel verder. Zo begeleiden ze bijvoorbeeld ook ondernemingen in hun verschillende levensfasen (onder meer door een financieel plan op te stellen of de cruciale zoektocht naar financiering in goede banen te leiden), geven ze advies in het kader van administratieve vereenvoudiging en digitalisering, en zo verder.
Al doende leren: de driejarige stage
Aan de toelating tot het beroep van accountant of belastingconsulent gaat een driejarige stage bij het IAB vooraf. Tijdens die periode leer je onder begeleiding van een ervaren stagemeester alle facetten van het beroep kennen. Dit zijn de opeenvolgende stappen die je doorloopt:
- Toelatingsexamen
- Niet eender wie mag aan de stage beginnen. Om nog maar aan het toelatingsexamen te mogen deelnemen, moet je aan een aantal voorwaarden voldoen, zoals een universitair diploma of diploma hoger economisch onderwijs kunnen voorleggen. Als je een relevant diploma op zak hebt (bv. boekhouding), kun je een vrijstelling krijgen voor het toelatingsexamen.
- Stagemeester zoeken
- Als je de stage mag aanvatten, moet je op zoek naar een erkend accountant en/of belastingconsulent die jou wil coachen en begeleiden. Je kunt bijvoorbeeld gaan speuren tussen de ledenlijst van het IAB, of een zoekertje plaatsen op de site van het Instituut.
- Online stagedagboek bijhouden
- Doorheen de driejarige stage noteer je welke opdrachten je hebt uitgevoerd, om zo zoveel mogelijk doelstellingen te realiseren. Je stagemeester volgt je dagboek op.
- Tussentijdse proeven
- Om over te kunnen gaan naar het tweede en derde jaar, moet je slagen voor de tussentijdse proeven die je verworven kennis testen.
- Derde jaar: bekwaamheidsexamen (mondeling en schriftelijk)
Als je dit parcours foutloos aflegt, mag je jezelf na drie jaar een officieel erkende accountant en/of belastingconsulent noemen.
Kun je al beroepservaring voorleggen?
Er bestaat ook een kortere weg naar het bekwaamheidsexamen dat traditioneel volgt op de driejarige stage, maar dan moet je aan een aantal strenge voorwaarden voldoen. Je moet minstens zeven jaar beroepservaring in boekhoudkundige of fiscale domeinen kunnen voorleggen, en het IAB moet je dossier goedkeuren.
Tijdens het examen kun je vervolgens je ervaring of specialisatie in een vakgebied naar keuze inzetten. De behaalde punten voor het gekozen vakgebied wegen op het schriftelijke gedeelte zwaarder door dan normaal. Als accountant kun je bijvoorbeeld extra gewicht toekennen aan wetgeving inzake de jaarrekening, interne of externe controle …, terwijl je als belastingconsulent de nadruk kunt leggen op personenbelasting, btw …
Als je slaagt voor het schriftelijke en mondelinge examen, behaal je de titel van accountant en/of belastingconsulent. Lukt het niet van de eerste keer? Maak je geen zorgen: tijdens vijf opeenvolgende jaren krijg je vijf kansen om het nog eens opnieuw te proberen.
